Anne ve babalar çocuklarının okulda dersleri dinlemediğini, okulda sorunlar yaşadığını öğrendiklerinde oldukça üzülürler. Bu sorunların olası bir nedeni Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB) dur.
Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB), çocuklar ve ergenler arasında sık görülen bir nörogelişimsel bozukluktur. DEHB’li bireyler genellikle dikkatlerini toplamakta, ödevlerini yapmada ve öğrenmede zorluk yaşarlar. Ayrıca, aşırı hareketli olma, sabırsızlık ve dürtüsel davranışlar sergileme gibi semptomlara sahiptirler.
Bu yazıda, DEHB hakkında daha fazla bilgi edinmek isteyen okuyucular için, DEHB’nin ne olduğu, belirtileri, görünümleri, tanısı ve tedavisi hakkında kapsamlı bir rehber sunacağım.
Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB) Nedir?
DEHB, beynin ön kısmındaki (prefrontal korteks) işlevlerin düzenlenmesinde sorunları olan bir nörogelişimsel bozukluktur. Bu durum, dikkat eksikliği, hiperaktivite ve dürtüsellik gibi semptomlara neden olur. DEHB, genellikle çocukluk döneminde başlar, ancak yetişkinliğe kadar devam edebilir.
DEHB Belirtileri
DEHB semptomları, bireyler arasında farklılık gösterse de, aşağıdakileri içerebilir:
- Dikkat toplamada zorluk
- Ayrıntılara dikkat etmeme ve hatalar yapma
- Dikkatlerin kolayca dağılması
- Eşyaların kaybolması veya unutulması
- Ödevleri tamamlamada zorluk
- Birden fazla komutu takip etmede zorluk
- Sabırsızlık
- Aşırı hareketlilik
- Çok konuşma
- Başkalarını rahatsız etme
DEHB Görünümleri
DEHB, üç farklı görünümle kendini gösterebilir:
- Dikkat Eksikliği Baskın Görünüm: Yalnızca dikkat ve organizasyon konusunda zorluk yaşama.
- Hiperaktivite Baskın Görünüm: Aşırı hareketlilik ve dürtüsellik semptomlarına sahip olma.
- Kombine Görünüm: Dikkat ve aşırı hareketlilik semptomlarının birlikte görülmesi.
DEHB Tanısı
DEHB tanısı, çocuk ve ergen psikiyatri uzmanları tarafından konulabilir. Tanı, anne-baba ve öğretmenlerden gelen bilgilerin toplanması, nöropsikiyatrik muayeneler ve kan tahlilleri gibi yöntemlerle teşhis edilir. Gerekli görüldüğünde ise Dikkat Testleri (CNSVS Vital Sign, Moxo gibi) istenir. DEHB’ye genellikle kaygı bozuklukları, depresif bozukluk, öğrenme bozuklukları, dürtü kontrol bozuklukları eşlik edebilir. Bu nedenle, çocuk ve ergen psikiyatri uzmanları, DEHB tanısını koymak için kapsamlı bir değerlendirme yaparlar.
DEHB Tedavisi
DEHB tedavisi, ilaçlar, bilişsel-davranışçı terapi, sosyal beceri eğitimi ve ebeveyn eğitimi (düzenli aralıklarla düzenlediğimiz ebeveyn eğitimini inceleyebilirsiniz) gibi bir dizi yaklaşımı içerebilir. İlaçlar, özellikle dikkat, odaklanma, organizasyon ve hedefe yönelik davranışlarda yaşanan sorunları tedavi etmede etkilidir. Yardımcı olması en muhtemel ilaçlar arasında metilfenidat (Concerta, Ritalin, Medikinet gibi) ve atomoksetin (Strattera, Attex, Atominex gibi) bulunur. Erişkin DEHB ilaçları da benzerdir, çocuklara göre görece daha düşük dozlarla tedavi edilirler. İlaçların kullanımı, sadece profesyonel bir sağlık uzmanının gözetiminde ve reçete edilmesi gereken bir süreçtir.
DEHB tedavisinde bilişsel-davranışçı terapi de sıklıkla kullanılır. Bu terapi, çocukların dürtü kontrolünü sağlamalarına, sosyal davranışlarını modüle etmelerine ve işlevsel olmalarına yardımcı olabilir. Bilişsel terapi, DEHB’li çocuğun benlik saygısı oluşturmasına, olumsuz düşünceleri azaltmasına ve problem çözme becerilerini geliştirmesine yardımcı olabilir.
Ebeveynler, DEHB’li çocuklarına yardımcı olmak için eğitim almaları gerekebilir. Ebeveyn eğitimi, çocuklarının ödevlerini yapmalarına, düzenli bir uyku düzeni sağlamalarına ve sağlıklı bir diyete sahip olmalarına yardımcı olabilir. Ebeveynler, DEHB’li çocuklarının günlük rutinlerinde farklılıklar yaparak onlara destek olabilirler.
Sonuç
DEHB, çocuklar ve ergenler arasında yaygın bir nörogelişimsel bozukluktur. DEHB semptomları birçok farklı şekilde kendini gösterebilir ve tedavi edilmediğinde akademik, sosyal ve kişisel yaşamları olumsuz şekilde etkileyebilir. Ancak, erken tanı ve uygun tedavi ile DEHB’li bireyler hayatlarına yaşıtları gibi devam edebilirler. Bu nedenle, DEHB belirtileri gösteren bireylerin, çocuk ve ergen psikiyatri uzmanlarına başvurmaları ve gerekli tedaviyi almaları önerilir.
İleri okuma kaynakları:
Teknolojinin ilerlemesi ile birlikte DEHB’li çocuklar ve gençler için programlar geliştirilmektedir. İncelediğim ve önerdiğim iki programı sizinle paylaşmak isterim.
1. MentalUp
2. Sensa
Bonus: Bir çok aile DEHB hakkında bilgilenmek ve çocuklarına daha fazla yardımcı olmak için bu konuda yazılmış kitap arayışındalar. Türkçe’de DEHB ilgili kaynaklar çok fazla. DEHB hakkında bütün dünyada otör olarak kabul edilen Russel Barkley’in kitabını tavsiye ederim. Linkini aşağıya bırakıyorum.
Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB) ile Baş Edebilme – Russell Alan Barkley
Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu ile ilgili yazdığım diğer yazılar:
Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB) için Farkında Ebeveynlik
Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB) ve Ders Sırasında Çizim ve Karalama