Disleksi (Okuma Güçlüğü) Olan Çocuklar İçin Tavsiyeler

Disleksi genel tanımıyla okuma ve okuduğunu anlamada görülen nöropsikiyatrik bir güçlüktür. Günümüzde Disleksi tanısı alan pek çok çocuk var. Peki Disleksi (Öğrenme Güçlüğü) nedir, ebeveynler çocuklarına nasıl destek olabilir, okuma sevgisi nasıl kazandırılır? Bu yazımda sizler için detayları paylaştım.

Disleksi Nedir?

Disleksi her ne kadar halk arasında okuma bozukluğu olarak bilinse de aslında okuma, yazma, dinleme ve aritmetik becerilerde güçlükler gibi geniş bir kapsama sahiptir. Son yapılan çalışmalarda neredeyse her beş çocuktan birinde görüldüğü bildirilmektedir. Disleksisi olan bireylerde zeka seviyesinde bir anormallik veya gerilik yoktur. Disleksi sahibi çocuklar akıcı bir şekilde okumakta ve okuduğunu anlamakta zorluk çeker.

Disleksi’de Destekleyici Uygulamalar

Aileler Neler Yapabilir?

Disleksili çocuğu olan aileler onların ihtiyaçlarına göre eğitimlerine yardımcı olmalıdır. Dislektik çocuklarda görülen okuma ve okuduğunu anlama güçlüğü eğitim hayatlarının daha yavaş ilerlemesine sebep olabilir. Aileler bu konuda sabırlı olmalı ve eğitimcilerle iş birliği yaparak çocuklarının okumalarını özelleştirmeli, okumayı sevdirmek için farklı yaklaşımlar denemelidir. Çocuklarına nasıl yardımcı olacakları ailelerin birazda yaratıcılıklarına bağlıdır. Bugün bu yazımda okuma güçlüğü olan ve bu yüzden okumayı sevmeyen-sevmedikçe okumayan-çocuklar için yaratıcı bir çözüm olabilecek sesli kitaplardan ve yazı fontlarından bahsedeceğim.

Okumayı Sevdirmek

Disleksi sahibi çocuklarınız okumakta güçlük çektiği için bu kazanımı sağlamanız kritiktir. Çünkü bu güçlük çocuğun okumadan kaçmasına, motivasyonunu kaybetmesine ve doğal olarak eğitim hayatına da olumsuz yönde etki edebilir. Disleksili çocuklarınıza okumayı sevdirmek için uygulayabileceğiniz pek çok yöntem vardır. Unutulmamalıdır ki Disleksi sahibi çocuklar akranlarına göre bu süreçte daha yavaş ilerleyebilir ve kendilerine özgü tarzlar geliştirebilir. Ebeveyn olarak yapmanız gereken şey çocuğunuzun okumayı sevme konusunda hangi yöntemde daha rahat ve daha istikrarlı ilerlediğini anlamak ve o yöntem veya yöntemler ile okuma alışkanlığı kazanmasına yardımcı olmak. Disleksi olan çocuklara kitap okumayı sevdirmek için tercih edebileceğiniz birkaç yöntem:

Sesli kitaplar: Çocuğunuza okumayı sevdirmek için sesli kitaplarla başlamak iyi bir yöntem olacaktır. Okuduğunu anlamada güçlük çeken ve kitaplardan uzak duran çocuğunuza sesli kitaplar dinleterek kitapların büyülü dünyasına adım atmasına yardımcı olabilirsiniz. Kitaplardaki hikayelerle bambaşka maceralara çıkan çocuğunuz kitaplara ve okumayı karşı daha sıcak bir bakış açısı kazanabilir. Bunun için bir çok program olmasının yanında akla gelen ikisinden bahsetmek istiyorum.

İlki, Kindly. Kidly çocuklar için özel olarak tasarlanmış bir uygulamadır. Uygulama içinde pek çok farklı kategoride çocuk kitabı bulabilirsiniz. Kitapların sesli formatları da mevcut olup çocuğunuz resimleri takip ederken bir yandan da dinleme imkanına sahip olacaktır. Özellikle ilkokul çocukları için oldukça iyi bir seçenek.
İkincisi benim de ara ara kullandığım Storytel. Benzer bir uygulama olan Storytel her yaş grubuna uygun yüzlerce sesli kitap çeşidiyle çocuğunuzun okumayı sevmesi için harika bir fırsat sunuyor. Çocuğunuz sesli kitapları dinlerken hikayeye odaklanır ve aldığı keyif ile okumaya karşı bir ilgi geliştirebilir.

Dijital kitaplar: Çocuğunuza okumayı sevdirmek için sesli kitaplardan sonra dijital kitapları tercih etmek daha kolay bir basamak olacaktır. Basılı kitaplarda belirli fontlar kullanılır. Basılı kitaplarda yazı fontları için kişiselleştirme imkanı bulunmuyor böylece disleksili bireyler okumada güçlük çekiyor. Dijital kitapları okumak için kullanabileceğiniz bazı uygulamalarda ise yazı fontlarını kişiselleştirebilir ve çocuğunuz daha kolay okuyabileceği yazı karakterlerini ayarlayabilirsiniz.

Kindle bir e-kitap uygulamasıdır. Uygulama üzerinden indirdiğiniz kitapları yazı fontlarını, kenar boşluklarını ve satır aralıklarını özelleştirerek okuyabilirsiniz. Kindle uygulamasının cihazı da mevcuttur.
Kobo uygulaması da yazı tipi, yazı boyutu, okuma teması ve ekran parlaklığının ayarlanmasına olanak tanıyan bir e-kitap uygulamasıdır. Kobo’da ayrıca Dislekstik bireyler için hazırlanmış özel yazı tipi de mevcuttur. Uygulamanın cihazı da mevcuttur.

Disleksi Çocuklar İçin Yazı Fontları

Disleksili çocuklar için özel hazırlanmış yazı fontları mevcuttur. E-kitap okumak için edindiğiniz cihazlara çocuğunuz için bu özel yazı fontlarını da ekleyebilirsiniz. Tabii ki her çocuk her yazı fontunda rahat hissetmeyebilir. Farklı yazı fontlarını deneyerek çocuğunuz için en uygun olan yazı karakterine (fonta) karar verebilirsiniz. Yardımcı olabilmesi için farklı fontlarla yazılmış metinleri sayfanın en altında bulabilirsiniz. Dosyaları indirdikten sonra çocuğunuzla birlikte test edebilir, en uygun fontu bulmaya çalışabilirsiniz.

Bu noktada şunu da mutlaka belirtmek gerekiyor ki Disleksi için özel olarak tasarlanan fontların diğer fontlardan daha iyi olduğuna dair kesin bir araştırma sonucuna varılamamıştır. Bazı Dislektik çocuklar kendileri için özel tasarlanan bu fontlarda daha rahat okurken bazı çocuklar diğer klasik fontlarda daha akıcı okuyabilir. Aileler deneme yanılma yöntemiyle kendi çocukları için en uygun yazı fontunu seçmelidir. Kolay okunabilmesi için yazı fontlarını 12-14 punto arasında seçebilir, harfleri kalınlaştırabilir ve harfler arasındaki boşlukları artırabilirsiniz. İtalik yazı fontları, sürekli büyük harfler kullanmak, yazının altını çizmek, harfleri çok sıkışık yazmak ise kaçınmanız gereken şeylerdir.

Disleksi bireyler için geliştirilen fontlar;

Dyslexie Font: Disleksi sahibi bireyler için özel olarak hazırlanan ücretli olan bu fontta her bir harfin ağırlık merkezi aşağıda konumlandırılmış, okurken ve yazarken ayırt edici şekilleri olmasına dikkat edilmiş (örneğin b ve d), şeklinden kolayca tanınması için daha büyük açıklıklarla tasarlanmış, eğimli çizimler tercih edilmiş, benzer harflerde ayrımı belirtmek için uçlar uzatılmış, kelimeler arası boşluklar artırılmış, büyük harfler ve noktalama işaretleri daha belirgin hale getirilmiştir. (Fontu inceleyip indirebileceğiniz site)
OpenDyslexic: Açık kaynaklı (ücretsiz) bir yazı tipi olan OpenDyslexic, en son sürümüyle birlikte disleksi için özel olarak tasarlanan yazı fontuna farklı yazı tipleri de ekleyerek içeriğini zenginleştirmiştir. OpenDyslexic içerisinde Signika, Chalkboard SE, Baskerville, Source Sans Prı, Consolas ve Averia yazı tiplerini de bulabilirsiniz. Resmi sitesinden ücretsiz şekilde indirerek bu fontları rahatça kullanabilirsiniz. (Fontu inceleyip indirebileceğiniz site)
Sylexiad: Disleksi için özel olarak tasarlanan bir yazın fontu koleksiyonudur. Koleksiyon içindeki farklı fontları deneyip en uygun olanı seçebilirsiniz. (Fontu inceleyip indirebileceğiniz site)
Lexia Readable: Daha yumuşak vurgulu bir yazı fontudur. Normal ve kalın tip seçeneği vardır. (Fontu inceleyip indirebileceğiniz site)
Gill Dyslexic: Harflerin simetrik yansımalarını önlemek ve birbirinden ayrılmalarını kolaylaştırmak için ufak tefek farklılıklar eklenmiştir. (Fontu inceleyip indirebileceğiniz site)
Read Regular: Gill Dyslexic’e ek olarak harflerin yukarıya ve aşağıya uzanışları fazla tutulmuştur. (Fontu inceleyip indirebileceğiniz site)

Disleksili bireyler ile yürütülen bazı çalışmalar standart yazı tiplerinden Arial, Times New Roman, Comic Sans, Verdana, Helvetica, Century Gothic, Calibri, Tahoma, Trebuchet, Open Sans (ücretsiz programlarda yüklü olarak gelir) gibi fontların da okumayı kolaylaştırdığını ortaya koymuştur.

Son olarak;

Çocuklarınıza okumayı sevdirmek için yapabileceğiniz diğer bir uygulama:

İhtiyacınız olan şeyler ses kaydedebileceğiniz bir cihaz ve mikrofon, kağıt ve kalem.

Bu uygulamada çocuğunuzun seviyesine uygun bir metin okumasını istiyor ve bu metni doğru okuyana kadar devam etmesini istiyorsunuz. Bu sırada siz de çocuğunuzun sesini kaydediyorsunuz. Tamamen doğru okuduğunda ise kaydı tamamlıyorsunuz.

Sonrasında çocuğunuzdan kendi ses kaydını dinleyerek duyduğu şeyleri kağıda yazmasını ve en sonunda da ana metinle yazdığı metni karşılaştırmasını istiyorsunuz.

Bu uygulamanın en büyük avantajı çocukların keyif alarak kendi hatalarını kendilerinin bulmasıdır. Böylece bu konuda daha fazla öz güven geliştirirler ve motivasyonları artar.

Çocuklarda Disleksiye dair daha ayrıntılı bilgi için şu yazıma göz atabilirsiniz: https://sefacosgun.com.tr/ogrenme-guclugu-disleksi/

Aşağıdaki PDF dosyasını indirerek OpenDyslexic fontu yazılmış hikayeyi deneyebilir, çocuğunuz için fontu test edebilirsiniz. Kendi çocuğunuzdaki deneyimlerinizi yorumlarda paylaşabilir, diğer aileler deneyimlerinizi öğrenebilir ve kendi çocukları için faydalı uygulamaları test edebilir.

Örnek Metin

Not: Fontları kullanabilmek için önce onları indirip sonrasında bilgisayarınıza yüklemeniz gerekiyor. Zor olmayan bir konu olmakla birlikte nasıl yapılacağına dair internetten kaynaklar bulabilirsiniz. Aşağıda bazılarını sizin için ekliyorum.

Word’e font eklemek

İlgili video

Kindle’a yeni font ekleme

Kobo’ya yeni font ekleme