Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB), dünya çapında milyonlarca çocuk ve yetişkini
etkileyen komplike bir nörogelişimsel bozukluktur. Günlük yaşamda önemli zorluklara yol açabilen
süregiden bir dikkatsizlik, dürtüsellik ve hiperaktivite (aşırı hareketlilik) semptomları ile karakterize edilen bir durumdur.
DEHB’li bireyler genellikle odaklanmayı sürdürme ve görevleri tamamlama gibi DEHB belirtileri
gösterirler, bu da akademik ve mesleki hayatlarını etkileyebilir. Buna ek olarak, sosyal etkileşimler ve
duygusal düzenleme ile de mücadele edebilirler, bu da zorluklarını daha da artırır.
DEHB ve Okul
Örneğin, bir sınıf ortamında, DEHB’li çocuklar hareketsiz oturmakta, öğretmene dikkat etmekte ve
bilgileri akılda tutmakta zorlanabilirler. Sesler veya hareketler gibi dış uyaranlarla dikkatleri kolayca
dağılabilir ve hatta defterlerine bir şeyler çizmek ve karalamak gibi olumsuz davranışlarda bulunabilirler.
DEHB’nin sürekli yönetim ve destek gerektiren yaşam boyu süren bir durum olduğunu unutmamak
önemlidir. DEHB İlaçları ve DEHB terapileri semptomları yönetmede etkili olabilirken, DEHB’li
bireylerin benzersiz ihtiyaçlarını kabul eden ve karşılayan destekleyici bir ortam yaratmak çok önemlidir.
Bugün sizlere DEHB’li çocuklarda sık görülen ders sırasında defter ve kitaplarına resim yapmak ve
çiziktirme yapmaları hakkında bilgi vereceğim.
DEHB: Derste Resim – Karalama Yapmak
1. Yürütücü işlevlerde eksiklikler: DEHB’li çocuklar genellikle davranışları planlama, organize etme
ve düzenlemeden sorumlu bilişsel süreçler olan yürütme işlevlerinde zorluklar yaşarlar. Çizmek ve
karalamak bu eksikliklerin bir tezahürü olabilir, çünkü çocuk elindeki göreve odaklanmakta
zorlanabilir ve bunun yerine ilgisiz faaliyetlerle meşgul olabilir.
2. Öz düzenleme zorlukları: DEHB, çocukların duygularını ve davranışlarını düzenlemelerini
zorlaştırabilir. Resim yapmak ve bir şeyler karalamak bir başa çıkma mekanizması olarak hizmet
edebilir ve ders sırasında kendi kendilerini sakinleştirmelerine ve duygularını yönetmelerine yardımcı
olabilir.
3. Duyusal işlem sorunları: DEHB’li bazı çocuklar duyusal işlem güçlükleri yaşayabilir ve bu da
onları çevrelerine karşı daha hassas hale getirebilir. Çizim ve karalama, sınıfta daha rahat
hissetmelerine ve odaklanmalarına yardımcı olan bir tür duyusal girdi sağlayabilir.
4. Uyarım arama davranışı: DEHB’li çocuklar, beyin kimyalarındaki farklılıklar nedeniyle genellikle
daha fazla uyarılma ihtiyacı duyarlar. Çizim ve karalama, bu ihtiyacı karşılamaya yardımcı olan ve
derse daha iyi odaklanmalarını sağlayan bir uyarım biçimi sağlayabilir.
5. Çalışma belleği zorlukları: DEHB bir çocuğun çalışma belleğini etkileyerek bilgiyi tutmasını ve
işlemesini zorlaştırabilir. Çizim ve karalama, çocuğun düşüncelerini ve fikirlerini dışsallaştırması için
bir yol olarak hizmet edebilir ve öğretilen materyali daha iyi anlamalarına ve hatırlamalarına yardımcı
olabilir.
Sonuç olarak, DEHB’li çocuklar yürütme işlevi eksiklikleri, öz düzenleme zorlukları, duyusal işleme
sorunları, uyarım arama davranışı ve çalışma belleği sınırlamalarının bir kombinasyonu nedeniyle ders
sırasında defterlerine bir şeyler çizip karalayabilirler. Bu davranışlar, çocuğun daha iyi odaklanmasına ve
öğrenme ortamına katılmasına yardımcı olan başa çıkma mekanizmaları olarak hizmet edebilir. Bu
yüzden çocuğun ders sırasında çizim yapmasını ve karalamasını engellemek uygunmuş gibi gelse de, bu
davranışın arkasındaki nedenleri ve öğrenme ortamını gerçekten bozup bozmadığını düşünmek önemlidir.
Öğretmenlerin bu davranışı engelleme veya izin verme konusunda karar vermelerinde yardımcı olacak bazı yönergeler:
1. Öğrenme üzerindeki etkiyi değerlendirin: Çocuğun çizim ve karalama yapmasının öğrenme ve
derse katılma becerilerini olumsuz etkileyip etkilemediğini gözlemleyin. Çocuk hala dersi takip
edebiliyor ve ödevlerini tamamlayabiliyorsa, bir başa çıkma mekanizması olarak bu davranışa izin
vermek en iyisi olabilir.
2. Başkaları üzerindeki etkiyi göz önünde bulundurun: Çocuğun çizimleri ve karalamaları diğer
öğrencilerin dikkatini dağıtıyorsa veya sınıfı rahatsız ediyorsa, davranışı ele almak gerekebilir. Bu gibi
durumlarda, ihtiyaçlarını karşılamaya devam ederken daha az rahatsız edici olan alternatif stratejiler
bulmak için çocukla birlikte çalışın.
3. Alternatif stratejiler sağlayın: Çocuğu, görsel olarak dikkat dağıtıcı olmadan duyusal girdi ve
uyarım sağlayabilen bir oyuncak veya stres topu kullanmak gibi diğer başa çıkma mekanizmalarını
denemeye teşvik edin. Ayrıca çocuğa özellikle çizim ve karalama için ayrı bir defter kullanmasını
önerebilirsiniz, böylece sınıf notları düzenli ve okunaklı kalır.
4. Uzmanla işbirliği yapın: Çocuk için bireyselleştirilmiş bir plan geliştirmek için okul danışmanları,
özel eğitim öğretmenleri veya diğer destek uzmanlarıyla birlikte çalışın. Bu plan, çocuğun sınıfta
başarılı olmasına yardımcı olmak için oturma düzeni, ek molalar veya bireyselleştirilmiş ödevler gibi
kolaylıklar içerebilir.
5. Ebeveynlerle iletişim kurun: Çocuğun gelişimini ve endişelerini tartışmak için çocuğun
ebeveynleriyle açık bir iletişim kurun. Ebeveynler çocuğun ihtiyaçları hakkında değerli bilgiler
ağlayabilir ve evde işe yarayan stratejiler için önerilerde bulunabilirler.
Sonuç olarak, verimli bir öğrenme ortamını sürdürmek ve DEHB’li öğrencilerin benzersiz ihtiyaçlarını
karşılamak arasında bir denge kurmak çok önemlidir. Çocuğun çizim ve karalama davranışını tamamen
engellemek yerine, aksamaları en aza indirirken çocuğun sınıfta başarılı olmasına yardımcı olabilecek
alternatif stratejileri ve düzenlemeleri düşünün.
Sonuç olarak, yürütücü işlevler DEHB’nin temelini oluşturur. Bu konuda bilgileriniz arttıkça DEHB’li çocuğunuza daha fazla yardımcı olacağınızı göreceksiniz. İşte bu konuda yazılmış kitaplar:
1- Yürütücü İşlevler- Merve Büyükkaymaz
Not: Burada paylaşımda bulunmak uygun olmayacağı için yürütücü işlevler konusunda İngilizce kaynak isterseniz bana mail atabilirsiniz.
Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu ile ilgili diğer yazılarım:
Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB) için Farkında Ebeveynlik
DEHB: Çocuklar ve Ergenler İçin Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu Rehberi