Çocuklar ve ergenler, hayatları boyunca kendilerini hem duygusal hem de fiziksel olarak etkileyebilecek stresli olaylar yaşarlar. Strese karşı olan tepkileri genellikle kısadır ve büyük problem yaşamadan iyileşirler. Fakat ciddi bir olay yaşayan bir çocuk veya ergen, travma sonrası stres bozukluğu (TSSB) olarak bilinen süreğen zorluklar geliştirebilir.
Travma Türleri
Stresli veya travmatik olay olarak tanımlanan olaylar geniş bir yelpazeyi kapsar. Bunlar arasında birinin yaşamının tehdit edildiği veya ciddi bir yaralanmanın meydana geldiği durumlar (örneğin, fiziksel veya cinsel istismar, evde veya toplumda şiddet, otomobil kazaları), doğal afetler (sel, yangın, deprem gibi) ve yaşamı tehdit eden bir hastalık teşhisinin konması bulunur. Bir çocuğun TSSB geliştirme riski, travmanın şiddeti, travmanın tekrarlanıp tekrarlanmadığı, çocuğun travmaya yakınlığı ve mağdur(lar) ile olan ilişkisi ile ilgilidir.
Travma Sonrası Reaksiyonlar
Travmayı takiben, çocuklar başlangıçta hırçın veya şaşkın olabilirler. Ayrıca yoğun korku, çaresizlik, öfke, üzüntü, dehşet hissedebilir veya inkar edebilirler. Tekrarlayan travma yaşayan çocuklar, acıyı ve travmayı yatıştırmak veya engellemek için bir tür duygusal uyuşma geliştirebilir. Buna disosiasyon denir. TSSB’si olan çocuklar, kendilerine travmayı hatırlatan durumlardan veya yerlerden kaçınırlar. Ayrıca duygusal olarak daha az duyarlı, depresif, içine kapanık ve duygularından daha kopuk hale gelebilirler.
Travma Sonrası Stres Bozukluğu Belirtileri
TSSB’si olan bir çocuk, travmatik olayı şu şekilde yeniden deneyimleyebilir:
- Özellikle küçük çocuklarda oyunlarında yaşadıkları travmatik olayları tekrar tekrar sahnelerler
- Üzücü ve korkutucu rüyalar görebilirler
- Travmatik olay tekrar yaşanıyormuş gibi davranabilir veya hissedebilirler
- Travmatik olay çocuğa hatırlatıldığında tekrarlayan fiziksel veya duygusal belirtiler gösterebilirler
TSSB’si olan çocuklar ayrıca aşağıdaki semptomları gösterebilir:
- Erken yaşta ölüm korkusu
- Faaliyetlere (oyun, ders gibi) olan ilgiyi kaybetmek
- Baş ağrısı ve karın ağrısı gibi fiziksel semptomlar göstermek
- Daha ani ve aşırı duygusal tepkiler gösterme
- Uykuya dalma veya uykuyu sürdürmede sorunlar yaşama
- Sinirlilik veya öfke patlamaları yaşama
- Konsantre olmakta zorlanma
- Yaşından daha küçük davranmak (örneğin, yapışkan veya mızmızlanma, parmak emme gibi)
- Çevreden gelen uyaranlara karşı artan uyarılmışlık gösterme
- Kendilerine travmayı hatırlatan davranışları tekrar etme
Travma Sonrası Stres Bozukluğu Tedavisi
TSSB semptomları birkaç aydan birkaç yıla kadar sürebilir. En iyi yaklaşım travmanın önlenmesidir. Bununla birlikte, travma meydana geldiğinde, erken müdahale esastır. Ebeveynlerin, okulun ve akranların vereceği destek önemlidir. Güvende hissetme duygusunun gelişmesine önem verilmelidir. Çocuğun olay hakkında konuşmasına, çizim yapmasına, oynamasına veya yazmasına izin veren psikoterapi yöntemlerinin (bireysel, grup veya aile) etkili olduğu gösterilmiştir. Bilişsel davranışçı terapiler, korkuları ve kaygıları azaltmaya yardımcı olabilir. Ayrıca ilaçlar huzursuzluk, kaygı veya depresyonla başa çıkmak için kullanılabilir.
Çocuk ve ergen psikiyatristleri, TSSB’li çocukların teşhis ve tedavisinde yardımcı olabilirler. Ailelerin ve profesyonellerin duyarlılığı ve desteği ile TSSB’li gençler, travmanın anılarıyla başa çıkmayı öğrenebilir ve sağlıklı ve üretken bir yaşam sürmeye devam edebilirler.
Sonuç
Travma sonrası stres bozukluğu, çocuklar ve ergenler arasında ciddi bir sorun olabilir. Ancak, doğru bilgi ve destekle, bu durumdan etkilenen çocuklar ve aileleri başarılı bir şekilde iyileşebilir ve sağlıklı bir yaşam sürdürebilirler. Eğer çocuğunuzda TSSB belirtileri görüyorsanız, bir çocuk ve ergen psikiyatristi ile görüşmeyi düşünün. Bu, çocuğunuzun yaşadığı zorlukları anlamanı
za ve ona nasıl yardımcı olabileceğinizi öğrenmenize yardımcı olabilir.
Eğer daha fazla bilgi almak veya bir online görüşme talep etmek isterseniz, lütfen buradan bana ulaşın. Çocuğunuzun sağlıklı ve mutlu bir yaşam sürmesine yardımcı olmak için buradayım.
Travma hakkında daha fazla bilgi edinmek için ailelerin, çocuk ve gençlerin okuyabileceği kitaplar:
Travma Sonrası Psikolojik Tepkileri Anlamak– Dr. Claudia Herbert
Travma Yaşayan Çocuğunuzu İyileştirmek– Aletha J.Solter
Travma ve İyileşme– Judith Herman
Bir Çocuğun Gözünden Travma– Peter A. Levine, Maggie Kline
Köpek Gibi Büyütülmüş Çocuk– Maia Szalavitz, Bruce D. Perry