Araba kullanırken mesajlaşmanın sonuçlarına aşinayız. Peki ya ödev yaparken mesajlaşmanın sonuçları?
Çoğumuz çalışırken masamızda duran telefonumuzdan gelen bildirimleri kontrol ederiz. Gerçekten de, telefonlarımız genellikle bize ulaşabileceğimiz bir mesafede durur ve sık sık bildirimleri kontrol ederiz. Bu durum, “çoklu görev” (multitasking) olarak adlandırılan bir durumu ifade eder. Ders çalışırken telefonu kontrol etmek, araç kullanırken telefonla konuşmak, e-postalarımızı kontrol ederken bir arkadaşımızla sohbet etmek gibi sayısız örnek verilebilir. Ancak, çoklu görev gerçekten işlevsel mi?
Bir çalışma, sadece akıllı telefonun odada bulunmasının bile odaklanmamızı olumsuz etkilediğini göstermiştir. Araştırmada, telefonlarını başka bir odada bırakan öğrenciler ile telefonlarını sessize alıp ekranları ters çevrili masada duran veya çantalarında tutan öğrencilerin bilişsel test sonuçları karşılaştırıldı. Sonuçlar, telefonları başka bir odada olan öğrencilerin daha iyi performans gösterdiğini ortaya koymuştur.
Bu çalışma, cep telefonları hakkında bilinçli olarak düşünmediklerini söyleyen öğrencilerin bile konsantrasyon kaybı yaşadığını göstermiştir. Bu, dikkatin bir kısmının bilinçsiz bir düzeyde gerçekleştiği anlamına gelir. Çalışırken telefon kullanabildiğini ve bu durumun dikkatini dağıtmadığını iddia edenler için bu, hoş olmayan bir haberdir.
Klinik deneyimlerimde, ailelerin çocuklarının telefon, tablet veya bilgisayar “bağımlılıkları” ile ilgili sorunları hakkında sıkça bilgi alıyorum. Çoğu çocuk veya gencin ödev yapabilme kapasitesiyle ilgili bir sorun yaşamadığını gözlemliyorum. Ancak, bu çocukların ödev yapma veya ders çalışma ile ilgili düşünmeye başlamakta zorlandıklarını fark ediyorum. Başka bir deyişle, “aslında odaklanabilseler derslerini çalışabilecekler.” Bu problemler yeni olmasa da, gelişen teknolojiler ile birlikte odaklanma problemleri gün geçtikçe artmaktadır.
Teknolojik cihazlar neden bu kadar dikkat dağıtıcıdır? Birçok uygulama, kullanıcı dostu ve bağımlılık yapıcı bir şekilde tasarlanmıştır. Yeni bir mesaj aldığınızda veya biri sizin ilgilenebileceğiniz bir şey paylaştığında, uygulamalar bildirimle kullanıcıya haber verir. Ve her zaman bakılacak yeni bir şey olduğunu biliyoruz. Yeni paylaşımlarla birlikte, bildirim seslerini duymasak bile sürekli olarak güncel fotoğraflarla ve şakalarla dolu başlıklarda gezinmek için sabırsızlanıyor ve telefona uzanıyoruz. Bir kez telefonu elimize aldıktan sonra, kullanıcı dostu uygulamalar sayesinde telefonu elimizden bırakmak daha zor oluyor.
Özellikle ergenlik dönemi ile birlikte, gençler yeni kimlik gelişimi sürecine girer ve gençler, ailelerinden farklı insanlarla ilişki kurarak yeni kimliklerini inşa ederler. Ergenlik dönemiyle birlikte, gençler aileleriyle daha az vakit geçirmeye başlar, arkadaşlık ilişkilerine öncelik verir. Uzun yıllardır benzer süreçleri yaşayan gençler, sosyal medyanın hayatımıza daha fazla girmesiyle birlikte ilişkilerini daha çok sosyal medya üzerinde devam ettiriyorlar.
Bunun yanında, gençler yetişkinlere göre dürtülerini kontrol etme konusunda daha az gelişmiş bir yeteneğe sahiptirler. Bir ebeveyn için bilgisayarın fişini çekmenin zor olduğu düşünüldüğünde, bir arkadaşı ile konuşan bir gencin telefon kullanımını kontrol etmesinin ne kadar zor olduğunu hayal edin.
Birçok yetişkin veya çocuk, çalışırken mesajlaştığında veya Instagram akışlarını izlediğinde hala üretken olduğunu düşünse de (“Ben her şeyi aynı anda idare edebiliyorum.”), yapılan çalışmaların sonucunda onlar kadar iyimser değilim. Teknoloji kaynakları parmaklarınızın ucunda veya elinizin altında olduğunda, performansınızda ve üretkenliğinizde azalma kaçınılmazdır.
Birincisi, “yeniden başlama gecikmesi” (resumption lag) diye bir tanım vardır. Bu, bir görevden diğerine geçtikten sonra ilk göreve dönüş arasında geçen süredir. Aşağıdaki tablo ile daha iyi anlayabileceğinizi düşünüyorum.
Bir görevden diğerine geçmek sanıldığı kadar kolay değildir. Diğer bir göreve geçmeden önce düşüncelerinizi toplamak için zamana ihtiyacınız vardır.
2009’da yapılan bir çalışmada, birden fazla görevi aynı anda yapan kişilerin bilgiyi ne kadar iyi işledikleri incelenmiştir. Hafif ve ciddi olarak ayrılan medya multitasker’lar karşılaştırılmıştır. Ciddi düzeyde olanlar, çevrelerindeki alakasız, dikkat dağıtıcı şeyleri görmezden gelmekte daha fazla zorluk yaşadıkları görülmüştür. Aynı zamanda, iki grubun görev değiştirme yeteneği testleri karşılaştırıldığında, ağır multitasker’lar daha kötü performans göstermişlerdir.
Multitasking, kendinizi kontrol ettiğinizi düşündüğünüzde bile daha az verimli çalışmanız anlamına geliyor. Bunun nedeni, dikkati dağılan birinin işlerine akıcılıkla devam etmeleri oldukça zordur. Bir şeyi yapmanın en iyi yolunu düşünmek için zamanımız yoktur ve bunu düşünmeyiz. Çocuklar bir ödeve başlar ve o ödevi tamamlamaya çalışırlar. Ancak, nasıl çalışacaklarını ve en iyi nasıl yapacaklarını bulmak için zaman ayırmazlar.
Ödevler bir şekilde bitse de, multitasking daha yüzeysel düşünmeye ve çalışmak için gerekli sürenin artmasına neden olur. Ancak, çocukların bu etkiyi görmesi oldukça zordur. Eğer gerçekten bir öğrenme ve düşünme rutini oluşturmadıysanız, mevcut performansınızı neyle karşılaştıracağınıza dair bir fikrinizin olması zordur.
Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB) olan çocukların çoklu görevlere benzersiz şekilde uygun olduklarına dair bir efsane vardır. DEHB’si olan çocuğa sahip ebeveynler ne demek istediğimi daha iyi anlayacaklar. Çocukları bir yandan ödev yaparken diğer yandan arkadaşları ile mesajlaşabilir, kalemini açabilir ve internetten bir şeyler izleyebilir. Ödevini ancak o şekilde yapabildiğini söylerler.
Fakat gerçekte öyle değildir. Ödevlerini yaparken çoklu görev, DEHB’si olan çocuklar için özellikle daha zordur.
Bilimsel literatür incelediğinde, çoklu görevin gerçekten işlevsel olmadığına dair sayısız kanıt vardır. Bunun yanında, DEHB’si olanların becerileri ve kapasiteleri ile ilgili bir dizi bilişsel çarpıtmaları vardır. Muhtemelen çoklu görevde DEHB’si olanlar, olmayanlara göre daha kötüler, ancak kendilerine sorduğumuzda daha iyi olduklarını söylüyorlar.
Bunun olası sebebi, teknoloji cihazları bizlere sürekli olarak uyarımda bulunurlar ve DEHB’si olan çocuklar için devamlı uyarım çok çekici gelmektedir. DEHB’si olan çocuklar için kısa dikkat patlamaları, sürekli dikkat vermekten daha kolay ve anında ödüllendirildiğinde oldukça cezbedicidir. Ancak, iki görevi (örneğin, ödev yaparken mesajlaşmak gibi) aynı anda yapmak, özellikle DEHB’si olan çocuklar için daha zordur.
Bunun sebebi, duygu ve davranışlarımızı kontrol etmek, durumlar arasında geçiş yapmak, organize olmak ve planlar yapmak gibi kendi kendini düzenleme becerileri olan yürütücü işlev zorluklarıdır. Farkettiğiniz üzere, yürütücü işlevler olarak tanımlanan beceriler, ödev yapmanın ayrılmaz parçalarıdır. Dikkatinizi birden fazla alana böldüğünüzde, dikkatiniz daha fazla zayıflar. Yürütücü işlevlerdeki zorlukları belirgin olarak gösterilen DEHB’li gençleri düşündüğümüzde, birden fazla işi bir arada yapmaları mümkün değildir.
DEHB’li olan çocuklar, sınırlı dikkat sürelerine sahip oldukları için kaynaklarını nasıl kullanacakları konusunda akıllı karar vermek zorundalar. Bu yüzden, normal gelişen diğer çocuklara göre daha fazla çaba harcamaları gerekmektedir.
Özellikle DEHB’li çocukların, teknolojik cihazların sağladığı uyarımlara duyarlı oldukları ve ev ödevlerine odaklanmanın onlar için zaten daha zor olduğu göz önüne alındığında, iki görevi aynı anda başarılı bir şekilde yapmak inanılmaz derecede zor olacaktır.
Bu konuda çocuk ve aileler;
Eğer çocuğunuz dikkatini vermekte zorlanıyor ve ödevleri olması gerekenden daha uzun sürüyorsa, çocuk ve aile ile birlikte, dikkat dağınıklığını en aza indiren bir çalışma rutini oluşturmalısınız.
Bunu yaparken, asıl amacın ödev yapmanın daha kolay ve daha az stresli olması için olduğunu çocuğunuza belirtin. Sonuç olarak, dikkat dağıtıcı şeyleri ortadan kaldırarak, ödev yapma sürelerinin kısalacağını ve çocuğunuza daha fazla boş zaman kalacağını vurgulayın.
Eğer çocuğunuz telefondan ayrılmak istemiyorsa, çalıştığı, ödev yaptığı yerden uzakta mesajlarını ve sosyal medy
ayı kontrol etmesi için belirli aralar verin. Bu, çocuğunuzun dikkatini dağıtan şeyleri kontrol etme ihtiyacını karşılar ve aynı zamanda ödev yapma süresini kısaltır.
Sonuç olarak, çoklu görev yapmanın, özellikle DEHB’si olan çocuklar için, ödev yapmayı daha zor hale getirdiğini unutmayın. Çocuklarınıza, dikkatlerini dağıtan şeyleri kontrol etmek için belirli aralar verin ve bu süre zarfında dikkatlerini tamamen ödevlerine vermelerini sağlayın. Bu, hem ödev yapma süresini kısaltacak hem de çocuklarınıza daha fazla boş zaman bırakacaktır.