Otizm: 36 Doğumda 1
Bebek ve küçük çocukların büyüme ve gelişme sürecinde sosyal etkileşime ihtiyaçları vardır. Fakat, bazı çocuklarda bu etkileşimler beklenildiği gibi gerçekleşmeyebilir ve bu durum, otizm yani otizm spektrum bozukluğu olarak adlandırılan gelişimsel bir bozukluğun belirtisi olabilir. Otizm nedir, otizm belirtileri nelerdir, ve otizm neden olur sorularına yanıt arayacağımız bu yazımızda, aynı zamanda otizm testi ve otizmle ilgili farklı kaynakları da ele alacağız.
Otizm Spektrum Bozukluğu Nedir?
Otizm spektrum bozukluğu, çocukların sosyal etkileşim kurma, konuşma, dil gelişimi ve tekrarlanan davranışlar gibi alanlarda sorun yaşamasına neden olan bir durumdur. Öncesinde bazı belirtiler görülse de otizm genellikle 2-3 yaşlarında net bir şekilde tanınabilir. Fakat otizmin erken tanınması çok önemlidir. Yapılan bir çoğu çalışmada erken müdahalenin önemi gösterilmektedir. 2 yaşında eğitime başlayan bir çocukla 3 yaşında eğitime başlayan çocuğun gidişatı çok farklı olmaktadır.
Otizm Belirtileri Nelerdir?
Otizm belirtileri genellikle çocuğun erken yaşlarından itibaren gözlemlenir. İşte, otizm spektrum bozukluğunun bazı belirgin belirtileri:
- Altı aylıkken sosyal gülümsemesinin olmaması
- İsmi ile çağrıldığında cevap vermemesi
- Göz temasının yeterli süre ve kalitede olmaması
- On iki aylığa kadar kelimelerinin olmaması, bir cismi işaret ile göstermemesi, bay-bay yapmaması
- Tekrar tekrar yaptığı tuhaf davranışların (el çırpma, kendi etrafında dönme gibi) olması
- Belli ritüellerinin olması
- Eşyaların işlevinden daha çok kısmi parçalarına odaklanması (arabanın tekerini çevirmesi, eşyaları gözünün önüne getirerek izlemesi gibi)
Otizmli Çocukların Özellikleri
Otizmli çocuklar, genellikle içine kapanık, ilişkilerde mesafeli ve diğer insanlarla iletişim ve etkileşim içerisinde olmayan çocuklardır. Otizmli çocukların önemli bir kısmı konuşma becerilerini kazanmakta zorlanırlar. Bu yüzden aileler bazen bu durumları çocuklarının karakteri olarak nitelendirebilir, bir uzmana başvurmak için geç kalabilirler. Bunların yanında otizm’de görülen diğer medikal durumlar (epilepsi ve diğer nörolojik problemler) ve diğer psikiyatrik bozukluklardan (dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu, kaygı bozukluğu, zihinsel gerilik) dolayı farklı zorlukları olabilir.
OSB’nin Dereceleri
Otizm spektrum bozukluğu, hafif otizm ile şiddetli otizm arasında değişen bir yelpazede değerlendirilir. Otizmli çocukların bazıları, olağanüstü yeteneklere sahip olabilirken, bazıları zihinsel gerilik ile mücadele edebilir. Ailelerin en sık sorduğu sorulardan birisi de otizmin şiddeti olmaktadır. Bunu sormaları oldukça doğal! Önceki tanılama sisteminde (DSM-4 ve ICD-10) atipik otizm ve otizm gibi farklı tipleri vardı. Bazı çocuklara atipik otizm tanısı alabiliyordu. Bu da toplumda hafif otizm olarak tanımlanıyordu. 2013 yılından itibaren (DSM-5 ile birlikte) bütün alt tipler tek çatı altında “Otizm Spektrum Bozukluğu” olarak tanımlandı ve şiddeti belirteci eklendi. Bunlar; 1. Seviye (Destek gerektiren), 2. seviye (önemli ölçüde destek gerektiren), 3. seviye (çok ciddi ölçüde destek gerektiren) olarak şiddetlendirilmektedir.
Otizm Neden Olur?
Otizm Spektrum Bozukluğu (OSB) nedeni konusunda bilim dünyası kesin bir sonuca ulaşmış olmasa da, birçok farklı faktörün etkili olduğu genel bir kabul görüyor. Bu faktörler genetik, çevresel ve nörolojik faktörleri içerir.
Bilim insanları, otizmin genetik bir bileşeni olduğuna inanmaktadır. Çünkü otizm, aynı ailede veya ikizlerde daha yüksek oranda görülme eğilimindedir. Ancak, hangi genlerin ya da gen kombinasyonlarının otizme yol açtığı henüz tam olarak belirlenememiştir.
Çevresel faktörler de otizmin nedenleri arasında yer alıyor. Bunlar, hamilelik sırasında maruz kalınan belirli ilaçlar, enfeksiyonlar ve radyasyon gibi faktörler olabilir. Ayrıca, hamilelik ve doğum komplikasyonlarının da otizmin oluşumuna katkıda bulunduğu düşünülüyor.
Nörolojik olarak otizm, beyindeki farklı bölgeler arasındaki iletişim sorunlarına bağlı olabilir. Otizmli bireylerin beyin taramaları, genellikle beyinlerinin farklı bölümleri arasındaki bağlantıların normalden farklı olduğunu gösterir.
Öte yandan, otizmin nedeni olarak belirli aşıların etiketlenmesi genellikle yanıltıcı ve bilimsel olarak desteklenmeyen bir görüştür. Birçok büyük ölçekli araştırma, aşıların otizmi tetiklemediğini doğrulamıştır.
Sonuç olarak, otizmin nedeni tam olarak belirlenmiş değildir ve bu konuda yapılan araştırmalar devam etmektedir. Genetik, çevresel ve nörolojik faktörlerin karmaşık bir etkileşimi sonucunda otizmin ortaya çıktığı düşünülmektedir. Bu nedenle, otizmin tanısı ve tedavisi, her bireyin eşsiz durumuna ve ihtiyaçlarına göre özelleştirilmiş bir yaklaşımı gerektirir.
Otizm Tanısı ve Tedavisi
Çocuklarının otizm spektrum bozukluğu olabileceğinde şüphesi ile bir uzmana başvurma süresi arasında ortalama 1 ile 1,5 yıl arasında olabiliyor. Prognozun en önemli göstergelerinden, yani çocukların ilerideki hayatını belirleyen en önemli faktörlerden birisi de tanının ne kadar erken konulduğudur. Otizm tanısı klinik gözlem ile konulur. Bu alanda ülkemizde çocuk ve ergen psikiyatristleri bu alanda eğitim almışlardır. Otizmin tedavisine geçmeden önce otizmin tanısı nasıl konulduğu ile ilgili diğer yazımı okuyabilirsiniz.
Otizmli bir çocuğun tedavisi, çocuğun eşsiz ihtiyaçlarına ve özelliklerine dayanır. OSB’li çocuklar genellikle bir dizi özel eğitime ve terapiye ihtiyaç duyarlar. Bunlar arasında davranışsal tedavi, konuşma ve dil terapisi, iş-uğraş terapisi ve bazen ilaç tedavisi bulunur. Ama doğrudan otizmi tedavi eden bir ilaç yoktur.
Davranışsal terapiler, çocukların belirli davranışları öğrenmelerine ve diğerleriyle daha etkili bir şekilde iletişim kurmalarına yardımcı olabilir. Örneğin, Uygulamalı Davranış Analizi (ABA), Floortime gibi yöntemler, çocukların sosyal becerilerini, dil ve iletişim becerilerini ve okulda gerekli olan belirli becerileri öğrenmelerine yardımcı olur.
Konuşma ve dil terapisi, çocukların daha etkili bir şekilde iletişim kurmalarına yardımcı olabilir. Bu, hem konuşma becerilerini geliştirmeye yardımcı olabilir, hem de çocukların sözsüz iletişim becerilerini geliştirmelerine yardımcı olabilir.
İş-uğraş terapisi, çocukların günlük yaşamlarında gereken becerileri geliştirmelerine yardımcı olabilir. Bu, örneğin, giyinme, yemek yeme ve tuvalet kullanma gibi becerileri içerebilir.
Ayrıca, otizmli çocukların ailelerine, çocuklarının özel ihtiyaçlarını anlamaları ve onlara yardımcı olmaları için genellikle eğitim ve destek sunulur. Bu eğitim, çocuğun otizm belirtileriyle nasıl başa çıkacağını, çocuğun sosyal ve iletişim becerilerini nasıl geliştireceğini ve çocuğun günlük yaşamda karşılaştığı diğer zorlukları nasıl yöneteceğini öğrenmeyi içerebilir.
Bu nedenle, otizm tanısı ve tedavisi karmaşık ve genellikle çok disiplinli bir yaklaşımı gerektirir. Ancak, erken teşhis ve uygun tedavi ile, otizmli çocuklar gelişimlerini optimize edebilir ve yaşamlarının kalitesini artırabilirler.
Ek Kaynaklar
Bu yazımızda otizm nedir, otizm belirtileri nelerdir ve otizm neden olur sorularına yanıt verdik. Ayrıca otizmli çocukların yaşadıkları zorlukları ve başarılara ulaşma süreçlerini de inceledik. Otizm spektrum bozukluğu hakkında daha fazla bilgi için yukarıda yer alan kaynakları ziyaret edebilirsiniz.
Otizm Spektrum Bozukluğu ile ilgili yazdığım diğer yazılarımı aşağıda görebilirsiniz.
Otizm Testi ve Otizm Spektrum Bozukluğu (OSB)
Çocuğunuzun Otizm Tanısını Çevrenizle Paylaştınız mı?
Otizm Özel Eğitim İçin Haftalık Minimum Eğitim Süresi Nedir?
Otizm Hakkında Doğru Bilinen Yanlışlar