Kardeş kıskançlığı basit anlatımıyla, kardeşlerin çeşitlli sebeplerle anlaşamaması ve sürekli rekabet durumunda olmasıdır. Bu rekabet ebeveynlere karşı olup anne veya babadan, kardeşine göre daha fazla sevgi ve ilgi beklemesi şeklindedir.
Sanıldığı Kadar Olumsuz Bir Durum Olmayabilir
Kıskançlık kötü bir şey olarak algılansa da kabul edilmelidir ki bu, insan doğasında var olan bir duygudur. Kardeşler arasındaki kıskançlık ise rekabet ortamı yarattığı için çocuğun ‘kendisinin en iyi versiyonu’ olması için de bir fırsat yaratabilir. Örneğin kardeşinin sürekli ders çalıştığını ve bu sebeple aileden takdir gördüğünü gören çocuk, ders çalışma konusunda bunu bir rekabete dönüştürebilir ve motivasyon sağlayabilir. Ya da odasını topladığı için annesinden ödül alan kardeşini gören çocuk da odasını toplamaya başlayabilir.
Kardeş kardeşi neden kıskanır?
Kardeşler arasındaki kıskançlık için aslında pek çok sebep vardır. En sık görülen durum aileye katılan ikinci çocuktur. Evde bütün ilgiyi kendi üstünde toplayan çocuk, artık ebeveyn sevgisini paylaşacağı bir kardeşinin olması durumuna aşırı tepki verebilir. Anne ve babasının sevgisinin kardeşine de verileceği için kendi üzerinde azalacağını düşünebilir ve kıskançlık hissedebilir.
Aileye katılan yeni bir bebeğin ihtiyaçları fazladır. Bebekle sürekli ilgilenilmesi ve bazen büyük çocuklardan da kardeşinin ihtiyaçlarını karşılaması istenmesi kardeş kıskançlığına yol açabilir. Küçük kardeşin ilgi odağı olması ve kendisinin de onunla ilgilenmek zorunda olması büyük çocuğu bunaltabilir.
Çocuklardan birinin özel bir sağlık durumuna sahip olması ve sürekli özel ilgi görmesi diğer kardeşlerin kendini değersiz hissetmesine sebep olabilir. Sanki ‘o’ kardeşleri kadar sevilmiyormuş ve kıymet verilmiyormuş gibi hisseden çocuklarda kıskançlık ve beraberinde özgüven problemleri görülebilir.
Aileler Neler Yapabilir?
Çocuklarınızın kardeş kıskançlığı yaşadığını düşünüyorsanız şu yolları deneyebilirsiniz;
- Basit tartışmalara müdahale etmeyin. Çocuklarınızın arasında küçük çaplı tartışmalar yaşandığı zaman müdahale etmemeniz onların birbirleriyle olan iletişimleri için daha iyidir. Fiziksel veya ciddi tehlikeler barındırmadığı sürece kardeşler arasındaki tartışmalar, onların kendi aralarında çözüm yolu bulmalarını ve bağlarını güçlendirmelerini sağlar.
- Ciddi tartışmalar sırasında taraf tutmayın. Bazen kardeş kavgaları fiziksel veya daha ileri seviye tartışmalara dönüşebilir. Bu durumda ilk önce çocuklarınızı sakinleşmesi için birbirlerinden ayırın. Daha sonra olayı anlayabilmek için her iki tarafa da eşit bir şekilde söz hakkı tanıyın. Bariz bir şekilde haklı olan taraf varsa bile taraf tutmaktan sakının. Örneğin bir oyuncağı paylaşamıyorlarsa, bir tarafa vermek yerine beraber oynamalarını tavsiye edin.
- Çocuğunuzla güzel zaman geçirin. Çocuğunuzdaki kardeş kıskançlığının belki de en temel nedeni kendisine yeterince ilgi ve sevgi düşmediği düşüncesidir. Kardeşler arasındaki rekabetin de çoğu zaman ebeveynlerinin ilgisini daha fazla çekme isteğidir. Bu yüzden çocuğunuza onu da kardeşi kadar sevdiğinizi göstermelisiniz. Ona vakit ayırın: birlikte sevdiği mekanlara gidin, oyunlar oynayın, sevdiği yemekleri yiyin, sevdiği aktiviteleri yapın.
- Ablalık/abilik etmesi konusunda ölçülü olun. Büyük çocukları, küçük kardeşlerine bakmaları konusunda eğitiyoruz. Yemeklerini yedirmeleri, üstlerini giydirmeleri, onlara göz kulak olup arkalarını toplamaları konusunda tavsiyeler veriyoruz. Bu, büyük çocukların sorumluluk almaları ve kardeş sevgisini öğrenmeleri için güzel bir eğitimdir fakat aşırıya kaçıldığında kardeş kıskançlığına sebep olabilir. Küçük kardeşlerine karşı gösterdikleri ilgiyi ebeveynlerinden kendisine karşı göremeyen çocuklar, sanki küçük kardeşlerinin daha sevilesi olduğunu düşünebilir. Bu yüzden büyük çocuğunuza, kardeşinin belli başlı sorumluluğunu vermek daha doğru olacaktır.
- Kıyaslama yapmayın. Kardeşler arasında rekabet oldukça sık karşılaşılan bir durumdur. Aynı ebeveynlerden olan çocuklar birbirlerinden farklı oldukça ebeveynler, kendisine davranış olan daha çok benzeyen çocuğu örnek alması konusunda diğer kardeşlere baskı uygulayabiliyor. Oysa bir ebeveyn olarak tüm çocuklar eşit muamele görmeli ve kıyaslanmamalıdır.
- Saygılı olmayı teşvik edin. Kardeşler aynı evde ve/veya odada büyüyen bireyler oldukları için bazen kişisel alanlarını ayırmakta zorlanabilirler. Bu gibi ortamlarda çatışmalar ve kıskançlıklar da yaşanabilir. Ebeveyn olarak net bir tavır sergilemeli ve kardeşlerin birbirlerine karşı saygılı olmaları konusunda konuşmalar yapmalısınız. İmkan dahilindeyse belli bir yaşa gelmiş çocuklarınız için ayrı kişisel alanlar ayırmanız da bu sorunlar karşısında etkili olabilir.
- Birebir disipline edin. Çocuğunuzu kardeşine karşı yaptığı davranışlardan dolayı uyarmak istediğinizde bunu kardeşinin önünde yapmaktan kaçının. Kardeşinin önünde azarlanan veya ceza alan çocuk, kardeşinin alay etmesine maruz kalabilir.
Kardeşlerin İyi Geçinmesi İçin Ne Yapılabilir?
Kardeşler arasında devamlı olan bir kıskançlık veya geçimsizlik varsa yapabileceğiniz basit şeylerle bunu değiştirmeniz mümkün;
- Davranışlar için belli kurallar belirleyebilirsiniz. Örneğin fiziksel şiddetin, kapı çarpmanın, küfretmenin yasak olması ile ilgili kurallar belirlenebilir.
- Bir çocuğunuzun özel bir ihtiyacı varsa diğer kardeşin bu ayrıcalıklı ilgiyi benimsemesini ve anlamasını sağlayabilirsiniz.
- Çocuklarınızı ‘güzel’, ‘sağlıklı’, ‘zeki’, ‘çalışkan’, ‘tembel’ gibi olumlu-olumsuz sıfatlarla etiketlememelisiniz. Sizlerin onlara yüklediğiniz sıfatlar kardeşlerin birbirlerine karşı olan tavırlarını etkileyebilir.
- Çocuklarınızın ilgi alanlarına yönelik onlarla özel olarak ilgilenebilir ve vakit ayırabilirsiniz.
- Çocukların kendi alanlarına kardeşlerinin saygı duyması gerektiğini belirtebilirsiniz. Örneğin bir çocuğunuzun arkadaşı eve geldiğinde diğer kardeşin onları yalnız bırakması gerektiğini söyleyebilirsiniz.
- Çocuklarınızın sürekli üzerinde tartıştığı özel bir şey varsa, birlikte kullanmaları veya dönüşümlü kullanmaları konusuda tavsiye verebilirsiniz. Örneğin paylaşamadıkları şey televizyonsa, ikisinin de izledikleri programları gösteren bir çizelge hazırlayabilir böylece olası tartışmaların önüne geçebilirsiniz.Kardeş kıskançlığı düzeltilemediğinde büyük çaplı sorunlara yol açabilir. Eşler arasında olduğu kadar kardeşler arasında yaşanan gerginlikler de aile huzurunu ve yapısını bozan şeylerdir. Çocukların yaşadığı tartışmalar psikolojik ve fiziksel zararlara yol açacak, bir veya iki tarafı da depresyona sokacak, aileyi boşanmaya itecek kadar şiddetliyse mutlaka bir uzmana görünmekte fayda var.Bir çocuk ve ergen psikiyatristi veya aile terapisti, ailenin bu sorunla başa çıkmasına yardımcı olabilir. Profesyonel destek, kardeşler arasındaki ilişki dinamiklerini anlamak ve geliştirmek için yararlı olabilir.
Bu durumda, aile terapisi veya bireysel terapi seansları düzenlenebilir. Terapi sürecinde, terapist aileyle birlikte çalışarak kardeşler arasındaki iletişimi geliştirmeyi, kıskançlığı azaltmayı, saygıyı artırmayı ve kardeşler arasında daha sağlıklı bir ilişki kurmayı hedefler.
Sonuç olarak, kardeş kıskançlığı karmaşık ve yaygın bir durumdur. Her ailede farklı sebeplerle ortaya çıkabilir. Ancak, ebeveynlerin dikkatli ve duyarlı yaklaşımı, belirli stratejiler ve gerektiğinde profesyonel yardım ile bu durumun üstesinden gelmek mümkündür.
Bu konuda okuyabileceğiniz kitaplar: