Son dönemde gençler arasında artan elektronik sigara zararları aileleri oldukça endişelendiriyor. Gençlik döneminde yeni şeyler denemeye duyulan hevesle birlikte artan madde kullanmaya eğilim, ileride pek çok sağlık sorunuyla karşılaşılmasına sebep oluyor. Peki aileler bu konuda ne yapabilir?
Elektronik Sigara (E-Sigara) Nedir?
Elektronik sigara, içerisine sıvı nikotin konularak buhar elde edilen bir cihazdır. Cihaz pil (veya bazen batarya da olabilir) ile çalışarak bu sıvı nikotini buhara çevirir ve kullanıcı tıpkı bir sigara gibi bu dumanı içine çeker. Bazı elektronik sigaralarda sıvı nikotine ek olarak çeşitli kimyasallar da bulunur. Ayrıca cihaz içine farklı aromalar eklenerek daha cazip hale getirilir.
Elektronik Sigara Kullanımı Gençlerde Giderek Artıyor
Son yıllarda yapılan araştırmalar gösteriyor ki 2019’dan beri elektronik sigaranın yaygın kullanımında azalma görülüyor fakat elektronik sigaraya başlama yaşı da giderek düşüyor. Gençler elektronik sigaraya daha erken yaşlarda başlama eğilimi gösteriyor ve kullanım sıklığı da artıyor.
Elektronik sigaraların bu kadar popüler olmasında birkaç sebep sayabiliriz: merak, yeni tatlar sunmaları, güvenli bir sigara alternatifi (gençler nikotinsiz diyorlar) olarak durması… Ülkemizde yasal olarak 18 yaş altındaki kişilere sigara satışı mümkün değil fakat internet siteleri üzerinden elektronik sigara alışverişi yapmak gençler için çok kolay. Bu durum gençlerin bu tip sigaralara yönelmesini kolaylaştırıyor olabilir.
Yine son yıllarda yapılan araştırmalarda ortaokul ve lise çağındaki çocuklarda elektronik sigara kullanım oranlarının korkunç derecede arttığı görülüyor. Son bildirilen araştırmalara göre elektronik sigara genç bireylerin fiziksel ve zihinsel sağlığı üzerinde olumsuz etkiler bırakıyor. Gençler için bir eğlence aracından çok daha fazlası olan sigaralar, ergenlerde depresyonu, şiddete eğilimi, kaygıyı, madde kullanımını ve intihar düşüncelerini arttırıyor; onlar üzerinde psikolojik sorunlara yol açacak kadar ciddi etkiler bırakıyor.
Elektronik Sigaranın Zararları
Elektronik sigaralar nikotin içeriğinden dolayı her yaş grubu için sağlık açısından çok zararlıdır. Fiziksel ve zihinsel gelişimini henüz tamamlamayan genç bireylerde ise bu zararlar daha da tehlikeli olmaktadır.
- İçeriğindeki nikotin ciddi şekilde bağımlılık yapar
- Kullanan gençlerde, ileride sigara bağımlılığı görülme riski daha yüksektir
- Gençlerde psikolojik sorunlara yol açar ve intihar eğilimini arttırır
- Beyindeki öğrenmeyi kontrol eden kısımlara zarar verir ve gençlerde beyin gelişimini olumsuz yönde etkileyebilir
Elektronik Sigara Zararları ve Ruh Sağlığı
Her ne kadar uyuşturucu bağımlılığı kadar ciddiye alınmasa da nikotin bağımlılığı da oldukça riskli bir sağlık sorunudur. Hem tütün ürünleri hem de elektronik sigara nikotin bağımlılığına yol açar. Kişi nikotine bağımlıysa, nikotin alamadığında sinirlilik hali, uykusuzluk, huzursuzluk, depresif ruh hali ve endişe içinde hisseder; odaklanma sorunu yaşar. Özellikle okul çağındaki bireylerin hayatları daha yoğun olduğu için nikotin bağımlılığıyla savaşmak daha da zorlayıcı hale gelir.
Aileler Nasıl Davranmalı?
Ergenlik dönemindeki bireylerin madde kullanmaya eğilim gösterme sebeplerinin başında çevre faktörü yer almaktadır. Evde anne ve babasının, okulda öğretmenlerinin ve arkadaşlarının sigara kullandığını gören bireylerin sigara kullanmaya daha hevesli olduğu görülmektedir. Çünkü çevresinde bunu sık sık gözlemleyen bireyin bu davranışın yanlış olduğunu kabul etmesi daha zordur. Aileler sigara kullanımını bırakamıyor veya devam etmek istiyorsa, mutlaka çocuklarından uzak bir ortamda içmeli ve evin görünür kısımlarında sigara, sigara paketi, çakmak vb. şeyler bulundurmamalıdır.
Çocuğunuza sigara veya madde kullanma sebebini sormalısınız. Sigara kullanmaya ne zaman başladığını bilmek bunun birkaç seferlik bir şey mi yoksa uzun süredir devam eden bir bağımlılık mı olduğunu anlamak için çok önemlidir. Sigara kullanmaya yeni başlayan bireylerde sigarayı bırakmak kolayken, kullanım miktarı arttıkça bu durum daha da zorlaşır. Çocuğunuz sigarayı uzun süredir kullanıyorsa nikotin bağımlılığı geliştirmiş olabilir. Çocuğunuzun sigaraya başlama sebebini öğrenmeniz, ona bu konuda yardımcı olabilmek açısından da oldukça önemlidir.
Çocuklarla ve özellikle ergen bireylerle konuşurken kızmak veya cezalandırmak yerine daha açıklayıcı ve uysal konuşmalar yapılmalıdır. Madde kullanımının zararları hakkında detaylıca bilgi verilmeli ve ona neden bırakması gerektiği net bir şekilde anlatılmalıdır. Şu cümleleri de deneyebilirsiniz: “Sigara dişlerin sararmasına yol açabilir.” “Sigara kullanımı hayatına mal olabilecek kadar ciddi bir şeydir.” Sigara için harcadığın parayla çok daha güzel şeyler alabilirsin.”
Sigara kullanımına bağlı olarak ailelerin yaşadığı sorunlar varsa bunlar da çocuklara anlatılarak somut örnekler verilebilir. Örneğin “Uzun yıllar sigara içtiğim için tırnaklarım sarardı.” veya “Sigara sebebiyle bir arkadaşımı kaybetmek zorunda kaldım.” Sigarayı bıraktıktan sonra yaşanılan veya yaşanılacak olumlu şeylerden bahsetmek de işe yarayacaktır: “Sigarayı bıraktıktan sonra sabahları kendimi daha enerjik hissetmeye başladım.” “Sigarayı hayatımdan çıkardıktan sonra cildim çok daha sağlıklı olmaya başladı.”
Çocuğunuzla konuştuğunuz halde sigara ve/veya madde kullanmaya hala devam ediyorsa, bir bağımlılık durumu söz konusu olabilir. Bu noktada yapılabilecek en doğru şey bir uzman yardımı almaktır. Bağımlılıkla mücadelede fiziksel yardım kadar psikolojik destek de çok önemlidir. Çocuğunuzun bağımlılıkla mücadelesinde çocuk ve ergen psikiyatristinden ve çocuk ve ergen psikologlarından destek alabilirsiniz.