DEHB ‘de Sık Görülen Olumsuz Temel İnanışlar (Şema)

Temel inançlar (Şema) tüm düşüncelerimizin en derininde olan zihinsel yapılardır. Temel inançlar, kendimizi, dünya görüşümüzü ve diğerlerini algılama biçimimizi belirler. DEHB olan çocuk ve yetişkinlerin de bu konuda olumsuz temel inançları olabilir. Bu paylaşımımda bunlardan bazılarını ele alacak, sizin ve çocuğunuzun bunlarla nasıl baş edebileceğinden bahsedeceğim.

Yeterince Zeki Değilim

DEHB’si olan bireyler okul hayatları boyunca akademik olarak zorlanır ve yaşıtlarına göre “başarılı” olmak için daha fazla çaba sarf ederler. Hele ki DEHB’si olan çocukların yakınları onu küçük yaşlardan itibaren yaşıtlarıyla karşılaştırırsa…DEHB’li çocuklar yaşıtlarının soruları daha hızlı çözdüğü, konuları daha iyi anladığını gördükçe “Ben o kadar zeki değilim.” temel düşünceleri kök salmaya başlar. Fakat DEHB’nin olayı bir öğrenme sorunu değil öğrendiğini kullanma sorunudur. Yani bir performans sorunudur, yetenek ya da yatkınlık sorunu değil. Bu yüzden “ Güçlü yönlerimi hafife mi alıyorum? Sadece geliştirmem gereken alanlara mı odaklanıyorum? Kendimden, diğer insanlardan beklediğim şeylerden daha fazlasını mı bekliyorum?” gibi sorular bu temel inançların sarsılmasına yardımcı olur ve “ Henüz çözemedim ama zamanla her şeyi öğrenebilirim” düşüncesi çok daha işlevsel hale gelir.

Hiçbir şeyi doğru yapamıyorum.

DEHB’si olan bireyler yukarıda yazdığım sorunu aşabilmek için mükemmeliyetçi olma eğilimindedir. Mükemmelliyetçilikte genellikle “ya hep ya hiç” düşünme biçimiyle baş etmeye çalışılır. Bu sebeple DEHB’si olanlar “hiçbirşeyi doğru yapamıyorum” diye uyumsuz başa çıkma biçimleri geliştirirler. Bu düşünceyi daha iyi anlamak için “Bu düşüncenin doğru olmadığı örnekler var mı? Benden başka hangi faktörler sonucu etkiledi? Bu her durum için geçerli mi yoksa genelleme mi yapıyorum? Çifte standart mı uyguluyorum? Aynı şeyi yaşayan sevdiğim birine ne derdim? Onlara daha fazla merhamet eder miydim? Bir dahaki sefere daha iyi yapmam için bu durumdan bir şeyler öğrenebilir miyim?” gibi sorular sormak mümkün. Bu sorularla birlikte “ hata yapmaya hakkım var. Öğrenmenin en iyi yolu bu, değişim zor fakat mümkün” olarak düşünmek daha sağlıklı olacaktır.

Bende Bir Sorun Var

Bu acı verici düşünce muhtemelen ebeveynler, öğretmenler, arkadaşlar tarafından DEHB’li bireylerin yaşamları boyunca yanlış anlaşılan ve yanlış yorumlanan DEHB semptomlarından ve davranışlarından kaynaklanır. Her DEHB’li çocuk ve genç farklı hissetmekle mücadele eder. Bu düşüncenin ana nedeni büyük olasılıkla kabul edilmek ve normal gelişim gösteren yaşıtlarının davranışlarını taklit ederek yaşadıkları zorlukları gizlemektir. DEHB’li bir çocuk ve genç gerçek kendini gösterirse reddedileceğini düşünerek ortaya çıkan utancın acısını hafifletmek için çabalar. Bunlar zamanla beceriksiz oldukları sonucuna varmalarına neden olabilir.

Bu düşünceye karşı gelmek için “ İçimde yaşadıklarımla gerçekte olanı karıştırıyor olabilir miyim? Herhangi bir olumlu özelliğim var mı? Bu şekilde düşünmenin sonuçları nelerdir? Kendimle ilgili buna inanmak bana nasıl yardımcı olur? Bu inanç beni kişisel hedeflerime yaklaştırıyor mu yoksa onlardan uzaklaştırıyor mu? soruları sorulabilir. Bu sorularla “ Düzeltilmeye ihtiyacım yok; Ben bozuk değilim. Her zaman her şeye sahip olmadığımı hissetmek sorun değil. “ e ulaşılmayı hedeflenmelidir.

DEHB’si olan çocuk ve erişkinlerin genellikle kendileriyle ilgili olumsuz inanışları vardır. Bu olumsuz bilişlerin asıl nedeni genellikle tanımlanmamış bir DEHB ve/veya yanlış anlaşılmış DEHB ile ilgili olmaktadır. Bu yüzden kendiniz ve çocuklarınız için DEHB hakkında kendinizi eğiterek kendinizin ve çocuğunuzun DEHB ile sağlıklı bir şekilde büyümesine katkı sağlayabilirsiniz. Bu anlamda belirli aralıklarla düzenlemiş olduğumuz DEHB Farkında Ebeveynlik Programını inceleyebilirsiniz.

Sizce DEHB’li yakınlarınızın olumsuz temel inanışları nelerdir? Sizler bunlarla nasıl baş ediyorsunuz? Davranışlarınızın DEHB’li çocuklarınız için bu düşüncelerine nasıl katkıda bulunuyorsunuz? Çocuğunuzda buna benzer olumsuz şemalar olduğunu inanıyorsanız şema terapi inceleyebilirsiniz.