Çocuklarda kaygı bozukluğu oldukça sık görülen bir durumdur. Yeni Dünya düzeniyle birlikte sıklığında ciddi artışlar bildirilmektedir. Bu yüzden tedavi kılavuzlarında 12’i yaşına kadar çocuklar bir hekim tarafından mutlaka kaygı bozuklukları açısından değerlendirilmesi önerilir. Bu yazıda çocuk ve gençlerde görülen kaygı bozuklukları hakkında bilgi sahibi olacak, ileri okumalar yapmak için kaynaklar bulacaksınız.

Çocuklarda Kaygı Bozukluğu: Ne Anlama Geliyor, Nasıl Teşhis Edilir ve Ne Yapılmalı?

 

Kaygı Nedir?

Kaygı, bireylerin zaman zaman deneyimlediği bir duygusal tepkidir ve her çocuk biraz kaygı yaşayabilir. Çocukların gelişim aşamalarında belirli zamanlarda kaygı duyması beklenir ve normaldir. Örneğin, 8 aylıktan okul öncesi döneme kadar çocuklar, anne ve babalarından ayrılma zamanlarında yoğun kaygı yaşayabilirler. Küçük çocuklarda karanlık, fırtınalar, hayvanlar veya yabancılardan korkma gibi kısa süreli korkular yaygındır. Bu kaygıları şiddetli yaşayan çocuklar genellikle günlük hayatlarını devam ettirmekte zorlanırlar. Hayat kaliteleri oldukça düşer.

Çocuklarda Kaygı Bozukluğu Belirtileri

Kaygı bozukluğu olan çocuklar genellikle gergin ve huzursuz olabilirler. Bu çocukların kaygı eş anlamlısı olarak görülebilecek belirtiler, bazılarının aşırı güvence talepleri olabilir veya kaygıları, yapmaları gereken işleri engelleyebilir. Ebeveynler çocuklarının endişelerini reddetmemeli, aksine onları anlamaya ve yardımcı olmaya çalışmalıdır. Kaygı belirtileri arasında sessiz, uyumlu ve içine kapanık olmak da vardır. Genellikle bu çocuklar sınıfta, evde, arkadaş ortamında istenilen kişilerdir. Kararlara itiraz etmezler. Sorumluluk hisleri yüksek olduğu için verilen her görevi harfiyen yerine getirirler. Bu durum çocukların yaşadığı zorlukların fark edilmemesine neden olabilir. Bunun yanında ebeveynlerde kaygılı ise çocuklarının yaşadıkları zorluklar onların gözüne normal gelir. Bu yüzden ebeveynlerin çocuklarındaki şiddetli kaygı belirtilerine karşı uyanık olmaları ve erken müdahale ile çocuklarının kaygılarını yatıştırmaları önemlidir. Aileler sıklıkla çocuklarda kaygı bozukluğunun nedenini öğrenmek isterler. Tek bir sebep olmamakla birlikte birkaç risk faktörünün bir arada görülmesiyle ortaya çıkarlar.

Çocuklarda Kaygı Bozukluğunun Nedenleri

Kaygı bozukluklarının ortaya çıkmasında birkaç faktörün etkisi bulunmaktadır. Bunlar arasında aşırı aktif hale gelen “savaş ya da kaç” tepkisi en belirgin olanıdır. Bu durumu tetikleyen unsurlar şunları içerir:

• • Genetik: Kaygı bozukluğu olan bir aile üyesine sahip çocukların da kaygı bozukluğu geliştirme ihtimali daha yüksektir. Çocuklar, kaygıya eğilimli hale getiren genleri miras alabilirler.

• • Beyin kimyası: Genler, beyin kimyasallarının (nörotransmitterler olarak adlandırılır) işleyişini yönlendirir. Belirli beyin kimyasalları yetersiz miktarda bulunuyor veya düzgün çalışmıyorsa, bu durum kaygıya neden olabilir.

• • Yaşam durumları: Çocuğun yaşamında gerçekleşen olaylar stresli ve baş etmesi zor olabilir. Kayıp, ciddi hastalık, sevilen bir kişinin ölümü, şiddet veya istismar, bazı çocukların kaygı hissetmesine neden olabilir.

• • Öğrenilmiş davranışlar: Korkulu veya kaygılı diğer bireylerin bulunduğu bir aile ortamında büyümek, çocuğun da korku hissetmesini “öğretebilir”.

Çocuklarda Görülen Kaygı Bozuklukları

Çocuk ve gençlerde çeşitli türlerde kaygı bozuklukları görülebilir. Bunlar arasında ayrılık kaygısı, özgül fobiler, yaygın anksiyete bozukluğu daha okul çağı çocuklarında görülürken ve sosyal anksiyete ve panik bozukluk ileri yaşlarda görülür. Her biri farklı belirtiler gösterir ve çocuğun yaşamını farklı şekillerde etkileyebilir. Bunlardan bazıları;

Özgül Fobi belirtileri

· Belirli bir şey veya durum hakkında aşırı korku (örneğin köpekler, böcekler veya iğneler)

· Önemli sıkıntılara neden olan ve günlük aktivitelere etkileyen korkular

Sosyal anksiyete belirtileri

· İnsanlarla tanışmakta ve konuşmada zorluk, endişe duymak

· Sosyal aktivitelerden kaçınmak

· Aile dışından çok az arkadaşı olması

Yaygın Kaygı Bozukluğu

· Hemen her konu hakkında yoğun endişe yaşamak

· Bu kaygıların sebep olduğu fiziksel semptomlar duyumsamak

Kaygılı çocuklarda görülen diğer belirtiler

· Bir olay olmadan önce onun hakkında çok fazla endişe duymak

· Aile, okul, arkadaş, aktiviteler ile ilgili çok yoğun endişelerin olması

· Tekrarlayıcı istenmeyen düşünce(takıntı) ve davranışların (zorlantı) olması

· Utanmak ya da yanlış yapmak konusunda çok korkmak

· Kendine güvenmeme, kendi potansiyeli küçük görme

Çocuklarda Kaygı Bozukluğunun Tedavisi

Bunların yanında aileler çocuklarının yaşadığı kaygı bozukluklarının nasıl tedavi edileceğini çok merak etmektedir. Güzel haber! Kaygı bozuklukları tedavi edilebilir. Erken tedaviyle, sosyal işlevlerde, akademik becerilerde ve öz güvende düşüklük olmadan gelecekteki zorlukları önlemek mümkün olabilir. Kaygı bozuklukları bireysel psikoterapi, aile terapisi, ilaçlar (sıklıkla kullanılan kaygı bozukluğu ilaçları: Sertralin, Fluoksetin, Essitolopram, Venlafaksin, Duloksetin gibi) , bilişsel davranışsal tedaviler ve okul danışmanlığı ile tedavi edilebilir. Bazı kaygı bozukluklarında ise psikoterapilere ek olarak psikiyatrik ilaçlara ihtiyaç duyulur.

Eğer kaygılar çocuğun normal aktivitelerini engellemeye başlarsa (örneğin ebeveynlerden ayrılma, okula devam etme ve arkadaş edinme gibi), ebeveynlerin bir çocuk ve ergen psikiyatristine başvurmayı düşünmeleri gerekir. Ayrıca, kaygı bozukluğu testi yapmak da faydalı olabilir. Bu testler genellikle çocuk, genç ve ailelerin kendilerinin doldurabileceği formlarla olur. (Bu formları isteyen aileler bana mail atabilirler.)

Eğer çocuğunuzda kaygı belirtileri görüyorsanız ve daha fazla bilgiye ihtiyaç duyuyorsanız, online olarak danışabileceğinizi bilmelisiniz. 

Son olarak, sizin düşüncelerinizi ve deneyimlerinizi duymak isterim. Eğer çocuğunuzda kaygı bozukluğu olduğunu düşünüyorsanız veya bu konuda kendi deneyimlerinizi paylaşmak isterseniz, yorumlar kısmında paylaşabilirsiniz. Ayrıca, kaygı nedir, nasıl baş edilir gibi daha fazla içerik istiyorsanız, lütfen bana bildirin.

Bu konuda daha fazla bilgi sahibi olmak isteyen ebeveynler için;

Kitaplar:

1. 1. Çocuklarda Aşırı Kaygı ve Kaygı Azaltma Yöntemleri (Jhon S Dacey)

1. 1. Kaygılı ve Takıntılı Çocuklar – Ebeveynler için Bilimsel Olarak Kanıtlanmış Bir Rehber (Eli R. Lebowitz)

1. 1. Kaygılı Çocuğa Yardım – Anne Babalar için Aşamalı Kılavuz (Ronald M. Rapee)

Online Kaynaklar:

1. 1. American Academy of Child & Adolescent Psychiatry (AACAP): AACAP, çocuk ve ergen psikiyatrisi hakkında geniş bilgi sunan bir organizasyondur. Web sitesinde çocuklarda kaygı bozukluğu hakkında faydalı makaleler ve kaynaklar bulabilirsiniz.

1. 1. Anxiety and Depression Association of America (ADAA): ADAA, kaygı, depresyon ve ilgili bozukluklar hakkında geniş bir bilgi kaynağıdır. Çocuklarda kaygı bozukluğu hakkında detaylı bilgi ve kaynaklar sunarlar.

1. 1. Child Mind Institute: Bu site, çocuk ve ergenlerdeki ruh sağlığı sorunları hakkında ayrıntılı bilgi ve kaynaklar sunar.

1. 1. KidsHealth.org: Bu site, çocukların sağlığı ve gelişimi hakkında birçok farklı konuyu kapsar. Kaygı bozuklukları hakkında ailelere ve çocuklara yönelik bilgiler sunar.