Sabırlı Olma
Son 40-50 yıldır aile yapısında değişim söz konusu. Ebeveyn merkezli yapıdan çocuk merkezli yapıya dönüşüm gerçekleşti. Bu değişime bazı ebeveynler ayak uyduramadı ve çocuklarının her istediğini yapan, çocuklarına sınır koymakta zorlanan ebeveynler haline geldiler.
Küçük yaşlarda bu sorun çok göze batmasa da ileri yaşlarda isteklerini ertelemekte zorlanan, istediği şeylerin anında olmasını isteyen, istediği şeyleri elde ettiğinde de ilgisini anında kaybeden bireyler oldular. Bu yüzden aileler nasıl bir çocuk yetiştirmek istediklerini tekrar gözden geçirmeli. Çocuklarının sabredebilmeyi öğrenebilmeleri için aileleri onlara yardım etmeli.
Çocuklar yetişkinler gibi neden-sonuç ilişkisini kavramakta çoğu zaman zorlanır. Bu durum çocuklarda sabırsız olma ve onların istedikleri şeye sahip olmaları konusunda endişe yaşamlarına sebep olur. İstediği şeyi elde edemeyen çocuklarda ise öfke nöbetleri ve etrafına/kendine zarar verme davranışı sıkça görülen bir durum halini alır.
Çocuğa sabırlı olmayı öğretmek nasıl mümkün olabilir?
Çocuğa yeni bir şeyi öğretmeye çalıştığınızda ve bu konuda ısrarcı olduğunuzda onların sıklıkla bu davranışı gerçekleştirmemeye eğilimli olduğunu fark edersiniz. Çünkü küçük çocuklar çoğu zaman onlara söylendiği şekilde değil, etrafından gördüğü şekilde davranır. Örneğin anne veya babasını bağırırken gören çocuk bu davranışı kendisi de göstermeye başlar çünkü bunun normal ve alışıldık olduğunu, insanların böyle davrandığını düşünür. Bu yüzden ebeveynler çocuklarına bir davranışı kazandırmak istediğinde ilk önce bu davranışı kendileri uygulamalıdır. Anne ve babasından bu davranışı sürekli gören çocuk bir süre sonra kendisi de uygulamaya başlayacaktır.
1. Model Olma
Yani sabır kavramını çocuğunuza öğretmenin en iyi yolu ona bunu göstermektir, bir diğer ifadeyle: model olmaktır. Sabrı kelimelerle ifade etmek çocuğunuzun anlamasını zorlaştırabilir. Bunun yerine sabrın davranış olarak nasıl olduğunu, sabırlı olursak ne gibi sonuçlarla karşılaşabileceğini modelleme olarak göstermelisiniz. Çocuğunuz bu modelleme ile birlikte sabırlı olmanın bir ‘bırakma ve güvenme’ zihniyeti olduğunu anlayacak. Bununla birlikte sabır ile birlikte endişelerinin de azalmaya başlaması ve öfke nöbetlerinin yerini sakinliğin alması da bu işin bir artısı olarak karşınıza çıkacak.
2. Alacağı Sonucu Gösterin
Çocuklara sabrı öğretmenin bir diğer yolu ise ona sabırlı olması durumunda ne elde edebileceğini göstermektir fakat burada dikkat edilmesi gereken şey çocuğun bunu bir ödül-ceza durumu olarak görmemesi gerekliliğidir.
Şöyle örnek verelim: çocuğunuz bir çikolata yemek istiyor fakat yemeğini yemeden önce vermek istemiyorsunuz. Çocuğunuza ‘yemek yedikten sonra çikolata yiyebilirsin’ dediğinizde bu konuda sabırlı olmayı ve beklemeyi öğretmeye çalışırsınız. Bunu kendiniz de yaparsanız -yani siz de yemeğinizi yedikten sonra çikolata yerseniz- çocuk bu durumu daha kolay kavrayabilir. Fakat bunu her akşam yemeğinde yapmaya başlarsanız çocuk bunu bir alışkanlık olarak düşünür ve yemek yerse bir ödül, yemezse bir cezayla karşılanacağına inanır. Yani önemli olan çocuğun çikolata yemek istediğinde yemeğini bitirmesi gerektiğidir; her yemekten sonra mutlaka bir çikolata ödülü alacağı değil.
3. Sabırsızlığa Karşı Sabırlı Olun
Bazı çocuklar diğerlerine göre daha sabırsız ve anlayışsız olabilir. Karşınızdakinin bir çocuk olduğunu ve henüz bir yetişkin kadar düşünemediğinin bilincinde olun. Sabırla ilgili çalışmaya başladığınızda ilk seferinde mucize beklemeyin. Çocuk bir kavramı öğrenirken bunu yavaş yavaş uygulayabilecektir. Kafasında bu kavramla ilgili parçaları birleştirecek ve daha sonra davranışa dökecektir. Bu sebeple bu süre boyunca ebeveynlerin de sabırla beklemesi çok önemli. Siz nasıl davranırsanız çocuğunuz da aynı eğilimde olacaktır bunu unutmayın. Örneğin çocuğunuzdan bir şey yapmasını istediniz ve öylece duruyor. Bu durumda siz de karşısında bekleyin. Böylece çocuğunuz onu beklediğinizi anlayacak ve harekete geçmesi gerektiğini hissedecektir.
4. Çocuğunuzun Gözünden Bakın
Bazen ebeveynler bir yetişkin gibi düşünüp çocuklarından da aynı şeyi bekliyorlar. Fakat bizim yetişkin isteklerimiz çoğu zaman çocuklar için ilgi çekici olmuyor. Çocuğunuzdan bir şey beklerken onun ilgisini çekip çekmediğine dikkat etmelisiniz. Sabırlı olmayı öğretirken bunu biraz da oyun haline getirmek çocuğunuzun daha fazla ilgisini çekecektir. Örneğin oynamak istediği bir oyun varsa öncesinde sevdiği başka bir oyunu oynamayı teklif edin. Böylece daha çok istediği oyunu oynamak için öncesinde başka bir oyun oynamayı beklemesi ve sabırlı olması gerektiğini anlayacaktır ve bu sabırlı olması gerektiği süreç yine onu eğlendirecektir.
5. Kararlı Olun
Çoğu ebeveyn çocuklarının üzülmemesi için istediği her şeyi yapar. İstediği her şeyi elde etmeyi başaran çocuklar büyüdüklerinde sosyal hayatta diğerlerine oranla daha çok zorlanır. Çünkü çocukluklarında istedikleri her şey yapılmıştır ve yetişkinlikte tek başlarına bir şeyleri başaramamak tuhaf gelir ve bu durum karşısında ne tepki vereceklerini bilemezler.
Çocuğunuza sabrı öğretmek için kararlı olun ve hayır demeniz gereken noktaları belirleyin. Çocuğunuz bir şeyi elde etmek için sabırlı olması ve beklemesi gerektiğini, ‘hayır’ın ne anlama geldiğini öğrenirse sosyal hayata katıldığında daha ılımlı davranışlar gösterecektir.
6. Tehdit Etmeyin
Çocuklara karşı yanlış olan tutum ve davranışlardan biri de tehdittir. Sabırlı olma konusunda çocuğunuzu tehdit etmeyin. Örneğin ‘eğer yemeğini yemezsen bir daha parka gidemezsin’ ifadesi bir tehdittir. Bunun yerine ‘yemeğini bitir ve parka gidelim’ diyebilirsiniz. Çocuk bu cümleyi bir teklif olarak algılar ve parka gideceği için yemeğini keyifle yer, endişe duymaz.