Eşler, aralarındaki çeşitli anlaşmazlıklar yüzünden boşanmaya karar verebilirler. Bu süreç eşler için olduğu kadar çocuklar için de zordur. Özellikle küçük çocuklar için anne ve babasının artık aynı evde yaşamaması, şimdiye kadar var olan düzeni tamamen değiştirdiği için anlaşılması ve aşılması güç bir durum haline gelebilir. Boşanma aşamasında çocuğun psikolojisi kısa ve uzun vadede etkilenebilir ve onun davranışlarını değiştirebilir. Bu etkileri en düşük ve en zararsız düzeyde tutabilmek için boşanma, doğru şekilde ve doğru zamanda çocuğa açıklanmalıdır.
Boşanma Kararı Çocuklara Nasıl Açıklanmalı?
Çocukların boşanmayı nasıl olarak değerlendirdikleri gelişimsel düzeylerine göre değişiklik gösterecektir. Bu yüzden bunları bilmeniz çocuğunuza boşanacağınızı açıklarken yardımcı olacaktır.Çocukların Boşanma Konusundaki Anlayışları:
0-2 Yaş Arası:
Bu yaş grubundaki bebekler, ailelerinin ayrılmasını anlamazlar. Ancak aile içi gerilimlerden etkilenebilirler. Bebekler, anne ve babalarının duygusal durumlarından etkilenirler, bu da onların davranışlarında değişikliklere yol açabilir. Örneğin, huzursuzluk, uykusuzluk veya ağlama gibi davranışlar artabilir.3-5 Yaş Arası:
Bu yaş grubundaki çocuklar, ailelerinin ayrılmasını anlamaya başlarlar, ancak nedenlerini tam olarak kavrayamazlar. Bu dönemde çocuklar, anneleri ve babaları arasındaki ilişkilerdeki değişikliklere karşı hassas olabilirler. Boşanma durumunda, çocuklar bu değişiklikleri çoğunlukla kendilerine yansıtırlar ve suçluluk hissi yaşayabilirler.6-11 Yaş Arası:
İlkokul çağındaki çocuklar, boşanmanın nedenlerini daha iyi anlamaya başlarlar. Bu dönemde çocuklar, anne ve babalarının arasındaki anlaşmazlıkların ve gerilimlerin sonuçları hakkında daha fazla bilgi sahibi olabilirler. Boşanma süreci, bu yaş grubundaki çocuklarda duygusal dalgalanmalara yol açabilir. Örneğin, öfke, korku, üzüntü ve kaygı gibi duygusal tepkiler görülebilir. Ebeveynlerin bu dönemde açık iletişim kurmaları ve çocuklarına destek olmaları çok önemlidir.12-18 Yaş Arası:
Bu yaş grubundaki gençler, boşanmanın daha derin psikolojik etkilerini anlayabilirler. Gençler, anne ve babalarının boşanmasının aile dinamikleri, gelecekteki ilişkileri ve kendi duygusal sağlıkları üzerindeki etkilerini daha fazla değerlendirebilirler. Gençler bu dönemde özerklik kazanmış olabilirler, ancak aynı zamanda bu süreçte daha fazla destek ve anlayışa ihtiyaç duyabilirler. Boşanma, gençlerde depresyon, öfke ve kaygı gibi duygusal sorunlara yol açabilir. Çocuğunuzun yaşına ve gelişimsel durumunu göz önünde bulundurarak onun nasıl anlayabileceğinin farkında olarak boşanma kararınızı çocuğunuza açıklamaya geçebilirsiniz. Boşanma kararından sonra bu karar çocuklara ebeveynler tarafından birlikte açıklanmalıdır. Yaşanılan durum çocuğa açıklanırken bu sürecin nasıl geçeceği ve sonrasında çocuğun hayatının nasıl değişeceği gibi konulara değinilmelidir. Daha küçük çocuklara durum anlatılırken biraz daha basit ve anlaşılır bir dil kullanılmalıdır. Örneğin: “Annen ve ben artık farklı evlerde yaşayacağız ama ikimizi de istediğin zaman görebileceksin.” ya da “Babanla bundan sonra ayrı evlerde oturmaya karar verdik çünkü artık evli olmak istemiyoruz. Ben yakında başka bir eve taşınacağım ve senin orada da bir odan olacak. İstersen odanı beraber yerleştirebiliriz böylece istediğin zaman kalabilirsin.” gibi cümleler kurulabilir. (Not: Küçük çocuklara boşanma açıklanırken hikayelerden yararlanılabilir. Bunun için yazılmış birkaç kitabı sizinle paylaşmak istiyorum. Noktacık, Annem ve Babam Arkadaş Olduklarını Unutunca, Annem ve Babam Boşanıyor.) Velayet konusu çocuğa anlatılırken kelimeler dikkatlice seçilmeli ve çocuk tedirgin edilmemelidir. Örneğin “Artık annenle yaşayacaksın” yerine “Annenle birlikte yaşayacaksın fakat babanı istediğin zaman görebilir ve istediğin zaman onunla kalabilirsin” gibi cümleler tercih edilmelidir. Eğer çekişmeli bir boşanma davası görülmüşse ve çocuk sadece belirli günlerde bir ebeveynde kalacaksa daha da yumuşak bir tavırla gerçekler söylenmelidir.Boşanma Ne Zaman ve Nasıl Olmalı? Boşanmak için Çocuğun Uygun Yaşı?
Bir çok anne ve baba boşanma için çocuklarının büyümesini beklemektedir. Boşanmak için çocuğun uygun yaşının tam olarak ne zaman olduğunu söylemek zordur. Yapılan bir çok çalışmada farklı sonuçlar elde edilmektedir. Mutlaka bir yaş aralığı belirtmek gerekirse çocuğun 6-10 yaş arasında olması önerilmektedir. Boşanma çocuğun belki de hayatı boyunca geliştireceği kişisel davranışlarını şekillendirebileceği için hızlı ve ani şekilde olmamalıdır. Boşanma öncesinde çocuğa durum hakkında bilgi verilmeli ve açıklayıcı konuşmalar yapılmalıdır. Bu süreci kademeli olarak ilerletmek çocuğun psikolojisi için daha iyidir. Örneğin boşanma öncesinde bir süreliğine evler ayrılabilir. Bu durum hem ebeveynler açısından hem de çocuk açısından sonraki sürece uyum sağlamada kolaylık sağlayabilir. Boşanmanın kötü bir şey olmadığını ve gayet normal bir durum olduğunu anlatabilmek için çocuğunuzu bu sürece dahil edebilirsiniz. Örneğin evden ayrılacak ebeveyn, çocukla birlikte yeni bir ev bakmaya gidebilir, kendi odası için fikrini söyleyebilir ve eşyalarını seçebilir. Böylece çocuk diğer ebeveynin hayatından tamamen çıkmadığını, onu tekrar görebileceğini anlamış olur. Ayrıca kendi fikirlerinin dinleniyor olması bu durumu biraz daha normalleştirecektir. Çocuk, artık anne ve babasının ayrı evlerde yaşadığını anlar ve bu durumu kabul eder. Hayatının bir anda değiştiğini hissetmez ve duruma uyum sağlar. Bu uyum sağlama sürecinden sonra ebeveynler ve çocuk tamamen duruma hazır olduğunda boşanma gerçekleşebilir. Boşanma sırasında yaşanacak gerginlikler çocuğun psikolojisini etkileyebileceği için, boşanma mahkemesi sırasında çocuğun bu gerginlikten uzak kaldığına emin olunmalıdır.Boşanmanın Çocuklar Üzerinde Kısa ve Uzun Dönem Etkileri
Boşanmanın çocuklar üzerinde kısa ve uzun dönem etkileri olabilir. Bu etkiler yaşanılan boşanma sürecinin nasıl olduğuna, çocuğun mevcut psikolojik sağlığına ve çocuğun hayatındaki değişikliklerin boyutuna göre değişiklik gösterebilir:- Boşanma sürecinden sonra bir ebeveynin çocuğun hayatından tamamen çıkması çocuk üzerinde önemli psikolojik etkilere sebep olabiliyor. Bu çocuklarda özellikle anksiyete, depresyon ve antisosyal davranış görülme sıklığı oldukça fazla olabiliyor.
- Uzmanlar ailesi boşanmış çocukların, ailesi birlikte olan çocuklara göre daha saldırgan ve dürtüsel tavırlar sergilediğini belirtiyor.
- Bu çocuklarda akranlarıyla iletişim kurmada sorun yaşama yaygın görülüyor.
- Boşanma sürecinde çocuklarda odak sorunları yaşanabiliyor. Hem boşanma hem de boşanma sonrası süreçte çocukların derslerinde başarısızlık görülebiliyor.
- Ailesi boşanmış çocuklarda bağımlılığa eğilim daha fazla görülmektedir. Bu çocuklarda tütün ve madde bağımlılığı erken yaşlarda görülebiliyor. Ayrıca cinsel deneyim de daha erken yaşlarda edinilebiliyor.
- Küçük çocuklarda ebeveynlerin boşanmasının sebebini kendisinde arama görülebilir. Örneğin ”benim yaramazlıklarım yüzünden böyle oldu” ya da “odamı toplamadığım için tartışıyorlar” gibi düşünceler gelişebilir. Bu düşünceler çocuk büyüdükçe kendini suçlu hissetme ve kendinden utanma duygularını tetikleyebiliyor.